Ο ρόλος της ψυχολογίας στα ατομικά & ομαδικά αθλήματα

‘Ολοι γνωρίζουμε ότι τα ατομικά και ομαδικά αθλήματα έχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Γνώριζες όμως ότι και η επιστήμη της Αθλητικής Ψυχολογίας αξιοποιεί διαφορετικές τεχνικές ανάλογα με το είδος του αθλήματος; Η Αθλητική Ψυχολόγος Κρίστη Μηλιόρδου μας αναλύει τις ιδιαίτερες ανάγκες που προκύπτουν ανάλογα με το είδος του αθλήματος.

Τα ομαδικά και ατομικά αθλήματα

Ως ατομικά αθλήματα ορίζονται εκείνα στα οποία οι αθλητές αγωνίζονται μεμονωμένα εναντίον άλλων αθλητών, ενώ ως ομαδικά εκείνα στα οποία οι αθλητές αγωνίζονται ως μέρος μιας ομάδας. Η επιστήμη της Αθλητικής Ψυχολογίας προσαρμόζει τις τεχνικές και τα χαρακτηριστικά της ανάλογα με το είδος του αθλήματος (ατομικό ή ομαδικό), ώστε να μπορέσει να καλύψει επαρκώς τις διαφορές αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Στα ατομικά αθλήματα, ο αθλητής είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για την απόδοσή του και την επιτυχία του και η ψυχική του κατάσταση μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ικανότητά του να αποδώσει τα μέγιστα. Παραδείγματα ατομικών αθλημάτων είναι το τένις, η κολύμβηση και ο στίβος. Στα ομαδικά αθλήματα, η ψυχική κατάσταση κάθε αθλητή μπορεί να επηρεάσει τη συνολική απόδοση της ομάδας, όμως εδώ μεγαλύτερη σημασία έχει η λειτουργικότητα και η διαχείριση του συνόλου. Παραδείγματα ομαδικών αθλημάτων περιλαμβάνουν το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το χάντμπολ. 

Συνοψίζοντας, ενώ η ψυχολογία του ατομικού και του ομαδικού αθλητισμού παρουσιάζουν ομοιότητες όσον αφορά τη βελτίωση των νοητικών πτυχών της απόδοσης, η συγκεκριμένη εστίαση και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο του αθλήματος και τη δυναμική του ατομικού έναντι του ομαδικού ανταγωνισμού.

Βασικές διαφορές ατομικών και ομαδικών αθλημάτων

Υπάρχουν κάποια στοιχεία τα οποία διαφοροποιούν ένα ατομικό από ένα ομαδικό άθλημα, τα οποία περιγράφονται επιγραμματικά παρακάτω:

  • Είδος του ανταγωνισμού

Σε ατομικά αθλήματα, ο αθλητής αγωνίζεται εναντίον άλλων μεμονωμένα, ενώ στα ομαδικά αθλήματα αγωνίζεται ως μέρος μιας ομάδας.

  • Στρατηγική

Στα ατομικά αθλήματα, ο αθλητής είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τη δική του στρατηγική, ενώ στα ομαδικά η στρατηγική αναπτύσσεται συλλογικά για την ομάδα και οι ατομικοί ρόλοι καθορίζονται από αυτήν.

  • Επιτυχία και αποτελέσματα

Στα ατομικά αθλήματα, η επιτυχία μετριέται από την ατομική απόδοση και τα αποτελέσματα, ενώ στα ομαδικά μετριέται από τη συλλογική απόδοση και τα αποτελέσματα της ομάδας. 

  • Επικοινωνία

Στα ατομικά αθλήματα, η επικοινωνία περιορίζεται στον αθλητή και το προπονητικό team του, ενώ στα ομαδικά η επικοινωνία είναι μια πολύ σημαντική πτυχή της ομάδας και περιλαμβάνει τη λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία.

  • Ηγεσία

Στα ατομικά αθλήματα, η ηγεσία είναι ευθύνη του αθλητή, ενώ στα ομαδικά η ηγεσία μπορεί να μοιραστεί μεταξύ των μελών της ομάδας ή να ανατεθεί σε έναν καθορισμένο αρχηγό ομάδας.

  • Πίεση απόδοσης/αποτελεσμάτων

Στα ατομικά αθλήματα, η πίεση για απόδοση και αποτελέσματα αφορά αποκλειστικά τον αθλητή ενώ στα ομαδικά η πίεση μοιράζεται μεταξύ των μελών της ομάδας και υπάρχει μια αίσθηση συλλογικής ευθύνης.

  • Προπόνηση

Στα ατομικά αθλήματα, η προπόνηση επικεντρώνεται κυρίως στις ατομικές δεξιότητες και την τεχνική, ενώ στα ομαδικά η προπόνηση επικεντρώνεται τόσο στις ατομικές δεξιότητες όσο και στις ομαδικές τακτικές και στρατηγικές.

Τεχνικές αθλητικής ψυχολογίας – Ατομικά Αθλήματα

Υπάρχει μια ποικιλία από ατομικές τεχνικές αθλητικής ψυχολογίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τους αθλητές να βελτιώσουν την ψυχολογική τους ετοιμότητα για να αποδώσουν στο μέγιστο. Ενδεικτικά κάποιες από αυτές είναι οι παρακάτω:

  • Στοχοθεσία

Ο καθορισμός συγκεκριμένων, μετρήσιμων και ρεαλιστικών στόχων μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να εστιάσουν την προσοχή, τα κίνητρα και την προσπάθειά τους για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων.

  • Νοερή απεικόνιση

Η δημιουργία επιτυχημένων νοερών αναπαραστάσεων στο μυαλό κάποιου λειτουργεί ενισχυτικά στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης, στη μείωση του άγχους και στην ενίσχυση σωματικών δεξιοτήτων.

  • Θετικός αυτο-διάλογος

Ο ενθαρρυντικός και υποστηρικτικός αυτο-διάλογος μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να διατηρήσουν την εστίαση, το κίνητρο και την ανθεκτικότητα και να ξεπεράσουν τις αρνητικές σκέψεις ή τους περισπασμούς.

  • Τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοής

Η διαχείριση του άγχους και της έντασης μέσω τεχνικών όπως η βαθιά αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση και ο διαλογισμός αποσκοπούν στην ηρεμία και συγκέντρωση του αθλητή κατά τη διάρκεια ενός αγώνα.

  • Εστίαση και προσοχή

Η ανάπτυξη της ικανότητας συγκέντρωσης σε σχετικές ενδείξεις και του φιλτραρίσματος των περισπασμών προωθούν τη διατήρηση της εστίασης, και τη λήψη αποτελεσματικών αποφάσεων κατά τη διάρκεια ενός αγώνα.

  • Ρουτίνες απόδοσης

Η καθιέρωση συνεπών ρουτινών και τελετουργιών πριν από την εκτέλεση μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να προετοιμαστούν διανοητικά και σωματικά και να αισθάνονται αυτοπεποίθηση και αυξημένο έλεγχο κατά τη διάρκεια του αγώνα.

  • Διαχείριση αρνητικών σκέψεων

Η εκμάθηση στην επαναπλαισίωση αρνητικών καταστάσεων ή σκέψεων με πιο θετικό και εποικοδομητικό τρόπο υποστηρίζει τους αθλητές ώστε να διατηρήσουν το κίνητρο και την αυτοπεποίθησή τους παρά τις αποτυχίες ή τις προκλήσεις. 

Αυτές οι τεχνικές μπορούν να προσαρμοστούν και να εξατομικευτούν ώστε να ταιριάζουν στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των μεμονωμένων αθλητών και των αθλημάτων τους.

 Τεχνικές αθλητικής ψυχολογίας – Ομαδικά Αθλήματα

Οι τεχνικές ψυχολογίας του ομαδικού αθλητισμού επικεντρώνονται στη βελτίωση των διανοητικών πτυχών της απόδοσης για αθλητές που αγωνίζονται ως μέρος μιας ομάδας. Παρακάτω ακολουθούν μερικά σχετικά παραδείγματα.

  • Δημιουργία ομάδας και τα στάδια ανάπτυξης της

Η ανάπτυξη μιας αίσθησης συνοχής και εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ομάδας μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να επικοινωνούν αποτελεσματικά, να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον και να εργάζονται για κοινούς στόχους.

  • Επικοινωνία

Η βελτίωση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων ωθεί τους αθλητές στο να μοιράζονται πληροφορίες, να συντονίζουν στρατηγικές και να επιλύουν τις συγκρούσεις με εποικοδομητικό τρόπο και σεβασμό.

  • Ηγεσία

Η ανάπτυξη αποτελεσματικών ηγετικών δεξιοτήτων μεταξύ των αρχηγών ομάδων ή των προπονητών σχετίζεται άρρηκτα με το να αισθάνονται οι αθλητές παρακινημένοι, οργανωμένοι και υποστηριζόμενοι.

  • Σαφήνεια ρόλων

Η αποσαφήνιση των ατομικών ρόλων και ευθυνών των αθλητών εντός της ομάδας ενισχύει την κατανόηση της συμβολής και των προσδοκιών τους και τους βοηθάει να αισθανθούν πιο αφοσιωμένοι και υπεύθυνοι.

  • Ψυχική ανθεκτικότητα

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας, συγκέντρωσης και αυτοπεποίθησης μέσω συγκεκριμένων τεχνικών πνευματικής ετοιμότητας ώστε να καταφέρνουν οι αθλητές να ξεπερνούν τις αντιξοότητες, να διαχειρίζονται το άγχος και να αποδίδουν υπό πίεση.

  • Νοερή απεικόνιση

Η χρήση τεχνικών νοερής απεικόνισης για την οπτικοποίηση επιτυχημένων ομαδικών επιδόσεων μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να αναπτύξουν ένα κοινό όραμα και αίσθηση αυτοπεποίθησης και συνοχής.

  • Καθορισμός στόχων

Ο καθορισμός συγκεκριμένων και ρεαλιστικών στόχων της ομάδας οδηγεί στην εστίαση της προσοχής προς την επίτευξη ενός κοινού στόχου και στο αίσθημα ολοκλήρωσης όταν επιτυγχάνεται.

Αυτές οι τεχνικές μπορούν να προσαρμοστούν και να εξατομικευτούν ώστε να ταιριάζουν στις ανάγκες και τη δυναμική κάθε ομάδας και αθλήματος και μπορούν να συνδυαστούν με φυσική προπόνηση και ανάπτυξη τεχνικών δεξιοτήτων για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη βελτίωση της απόδοσης.

Κρίστη Μηλιόρδου
Ψυχολόγος, MSc, MBA
Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία
Mental Performance Coach