Οι «Έξυπνοι» Στόχοι στον αθλητισμό

Πώς μπορούν οι «Έξυπνοι» Στόχοι στον αθλητισμό (S.M.A.R.T.) να «διασφαλίσουν» την αυτοπεποίθηση του κάθε αθλητή; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους νεαρούς αθλητές να θέτουν σωστούς και εφικτούς στόχους που θα τους οδηγήσουν στην επιτυχία; Η Ψυχολόγος Κρίστη Μιλιόρδου απαντά αναλυτικά σε αυτά τα ερωτήματα και μας δίνει τα εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να κατευθύνουμε σωστά τα παιδιά. 

Οι «Έξυπνοι» Στόχοι 

Ένα από τα στοιχεία που καθορίζουν την επιτυχία ενός στόχου είναι ο τρόπος που τίθεται. Υπάρχει ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ της ύπαρξης μιας ιδέας ή μιας νέας λύσης και της πραγματικής επίτευξης, όταν αυτές δεν έχουν προγραμματιστεί σωστά. Ο προγραμματισμός χρειάζεται χρόνο και προσοχή, αλλά μπορεί να εγγυηθεί ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα, το οποίο στη συνέχεια θα αυξήσει την αυτοεκτίμηση και τα επίπεδα ικανοποίησης του κάθε αθλητή. 

Ορισμός Έξυπνων Στόχων – S.M.A.R.T. 

Για να μπορέσει να πετύχει ένας αθλητής, εκτός από συγκεντρωμένος και πειθαρχημένος, θα χρειαστεί να ορίσει και τις σωστές βάσεις. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω της υιοθέτησης των S.M.A.R.T. (έξυπνων) στόχων.

• Specific – Συγκεκριμένοι Στόχοι

Αυτό σημαίνει ότι το επιθυμητό αποτέλεσμα πρέπει να είναι αρκετά συγκεκριμένο. Για παράδειγμα, δεν είναι χρήσιμο για έναν αθλητή, να του ζητήσουν να βελτιώσει το σουτ του. Αυτό είναι αρκετά γενικό. Από την άλλη πλευρά, εάν ένας αθλητής ακούσει συγκεκριμένες οδηγίες για το τι χρειάζεται να κάνει για να βελτιώσει ένα συγκεκριμένο είδος σουτ (π.χ. τρίποντο) σε ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, έχει μια σαφώς καλύτερη εικόνα από το τι του ζητείται. Τότε, ακόμα κι αν ο συνειδητός νους δεν έχει ενεργήσει ακόμη, το υποσυνείδητο έχει ήδη λάβει ένα σαφές μήνυμα και αρχίζει να εργάζεται πάνω σε αυτό. Το να έχεις μια συγκεκριμένη εστίαση είναι εξίσου σημαντικό με την πειθαρχία και ένας λεπτομερής και ακριβής στόχος θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό.

• Measurable – Μετρήσιμοι Στόχοι

Πώς θα μπορούσε ένας αθλητής να γνωρίζει ότι σημειώνει πρόοδο; Για παράδειγμα, πώς θα μπορούσε ένας αθλητής με κακό ποσοστό στα δίποντα να αναγνωρίσει κάποια βελτίωση; Οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται από την αρχή όταν κάποιος απέχει πολύ από το επιθυμητό αποτέλεσμα και χρειάζεται να επαναλαμβάνονται σε όλη τη διαδικασία. Η παρακολούθηση της προόδου και η εμφάνιση ακόμη και μικρών ενδείξεων βελτίωσης θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μεγάλο κίνητρο. Η παρατήρηση της δραστηριότητας θα μπορούσε επίσης να λειτουργήσει ως δείκτης του πόσο μακριά ή κοντά είναι κάποιος στο τελικό αποτέλεσμα. Το να υπάρχουν διαγράμματα προόδου σε ένα ορατό σημείο και εύκολα προσβάσιμο θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την επιτυχία καθώς η εικόνα αυτή εντυπώνεται στο μυαλό.

• Achievable – Εφικτοί Στόχοι

Αυτή είναι η πιο σημαντική ερώτηση όταν θέτει κανείς έναν νέο στόχο. «Είναι εφικτός;» Ποιές ενέργειες πρέπει να κάνει κάποιος για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα; Έχουν μελετηθεί προσεκτικά αυτές οι ενέργειες; Υπάρχει χρόνος και πόροι για να επιτευχθούν; Εάν οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι ή τείνουν να είναι θετικές, μπορείς κάποιος να προχωρήσει και να δράσει. Αν όχι, τότε αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται ακόμα σε ένα προηγούμενο στάδιο ετοιμότητας και θα χρειαστεί να επανεξετάσει ορισμένα στοιχεία του στόχου πριν δράσει. Επομένως ο καθορισμός ενός εφικτού στόχου μαζί με ένα πλάνο επίτευξης είναι ο σωστός τρόπος προσέγγισης.

• Realistic Ρεαλιστικοί Στόχοι

Είναι ρεαλιστικές οι προσδοκίες; Είναι εφικτό το αποτέλεσμα; Κάποιος μπορεί να θέλει να αυξήσει το ποσοστό ευστοχίας βολών σε 90%, αλλά κατά πόσο είναι δυνατό  κάτι τέτοιο αν το τωρινό ποσοστό είναι 60%; Αντίστοιχης λογικής παράδειγμα είναι το πώς μπορεί κάποιος που καπνίζει 20 τσιγάρα/ημέρα να πέσει στο 0 με μία κίνηση; Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να αφιερώσουν χρόνο και προσπάθεια για την επίτευξη ενός στόχου και αναζητούν γρήγορη, μαγική λύση. Ωστόσο, αυτού του είδους οι λύσεις είναι πιο επιρρεπείς σε αποτυχία, όντας εξαρχής μη ρεαλιστικές. Μια μακροχρόνια αλλαγή είναι συνήθως αυτή που συμβαίνει με το χρόνο και τη συνεχή επένδυση και όχι από τη μια μέρα στην άλλη.

• Timely – Χρονικά Ορισμένοι Στόχοι

Αυτό το τμήμα συνδέεται με το μετρήσιμο στοιχείο. Κάθε στόχος πρέπει να έχει ένα χρονικό πλαίσιο. Αυτό μπορεί να είναι μακροπρόθεσμο ή βραχυπρόθεσμο. Τις περισσότερες φορές όταν ένας στόχος είναι μακροπρόθεσμος, συνήθως χωρίζεται σε μικρότερους, βραχυπρόθεσμους. Αυτό το χρονικό πλαίσιο είναι επίσης ένας καλός δείκτης επιτυχίας. Για παράδειγμα, όταν κάποιος προσπαθεί να αυξήσει την αντοχή του, θα μπορούσε να μετρήσει πόσα χιλιόμετρα θα μπορούσε να τρέξει σε 4 εβδομάδες και μετά από αυτό σε 8 εβδομάδες και στη συνέχεια να συγκρίνει. Υπάρχει πάντα κάποια ευελιξία στον καθορισμό αυτών των ορόσημων, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, αλλά γενικά λειτουργούν αποτελεσματικά στην παρακολούθηση της προόδου.

Εστίαση στα βήματα, όχι στο αποτέλεσμα

Στα παιδιά και τους εφήβους είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε στόχους που σχετίζονται με τη διαδικασία και τη μέθοδο, καθώς τους βοηθούν να εστιάζουν την προσοχή τους στις συγκεκριμένες εργασίες που απαιτούνται για την επιτυχή ολοκλήρωση τους. Παράλληλα, καλλιεργείται ένας τρόπος σκέψης που εστιάζει περισσότερο στα βήματα και την εξέλιξη παρά στο αποτέλεσμα. Οι στόχοι αυτοί προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία και το άθλημα.

Ο ρόλος της Στοχοθεσίας στην Αυτοπεποίθηση

Η αυτοπεποίθηση ενός ατόμου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του, το ρόλο του αλλά και στις προσδοκίες που δημιουργεί στους άλλους. Όταν η αυτοπεποίθηση είναι χαμηλή, τότε υπάρχουν συνεχόμενες αμφιβολίες αν κάποιος είναι αρκετά καλός, ικανός ή πως φαίνεται στα μάτια των άλλων. Αντίστοιχα, όταν παρατηρούνται υψηλότερα επίπεδα αυτοπεποίθησης ο έφηβος είναι περισσότερο διατεθειμένος να δοκιμάσει καινούργια πράγματα και να θέσει πιο δύσκολους στόχους.

Η στοχοθεσία βοηθάει στο να πετύχουμε περισσότερα και κάθε μεγάλος, μακροπρόθεσμος και σύνθετος στόχος αποτελείται από πολλούς μικρότερους και πιο απλούς. Η τήρηση ημερολογίου αναφορικά με αυτούς, βοηθάει σημαντικά στον προγραμματισμό τους. Παράλληλα, η επίτευξη κάθε βραχυπρόθεσμου στόχου ενισχύει την αυτοπεποίθηση, όταν τον αντιλαμβανόμαστε ως προσωπική επιτυχία. Επιπρόσθετα, το ημερολόγιο και η καταγραφή των πετυχημένων βημάτων λειτουργεί και ως αμφισβήτηση τυχόν δυσλειτουργικών σκέψεων, όπως «Δεν είμαι αρκετά ικανός/ή», «Δεν θα τα καταφέρω», «Είναι πολύ δύσκολο για μένα».

Η σημασία της σωστής ανατροφοδότησης

Η επιτυχία ενός στόχου εξαρτάται σε πολύ σημαντικό βαθμό από την παρακολούθηση της προόδου και την επαρκή ανατροφοδότηση. Στον αθλητισμό, κατά τη διάρκεια της σεζόν είναι σημαντικό να ζητάμε από τους αθλητές να αξιολογούν την πορεία του στόχου τους και να τους παρέχεται η δυνατότητα ατομικής συνάντησης με τον προπονητή, ώστε να το συζητήσουν και να ανακαλύψουν μαζί τα δυνατά και αδύνατα σημεία της απόδοσης. Ιδιαίτερα σημαντικές θεωρούνται οι συναντήσεις ανακεφαλαίωσης στο τέλος της σεζόν αλλά και η αρχική συνάντηση, η οποία θα βοηθήσει το νεαρό αθλητή να ορίσει την κατεύθυνση των στόχων του. Τέλος, η ανατροφοδότηση είναι σημαντικό να γίνεται με θετικό τρόπο και με σκοπό την κατεύθυνση για βελτίωση της απόδοσης και ασφαλώς χωρίς κριτική διάθεση και εστίαση στα αρνητικά. 

Κρίστη Μηλιόρδου
Ψυχολόγος, MSc, MBA
Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία
Mental Performance Coach